استادیوم آزادی که در زمان پهلوی دوم  با نام ورزشگاه آریامهر برای میزبانی بازی‌های آسیایی سال ۱۹۷۴ در تهران ساخته شد، در حال حاضر یکی از ۲۰ ورزشگاه برتر جهان است. در روزنامه گاردین از این ورزشگاه به عنوان یکی از بزرگترین ورزشگاه‌های جهان یاد شده است. این ورزشگاه که با استانداردهای بین‌المللی آن روزها ساخته شد، یکی از خاطره‌انگیزترین ورزشگاه‌های ایرانبرای فوتبال دوستان است. این استادیوم که در غرب تهران قرار گرفته، صحنه‌های پیروزی و شکست بسیاری به خود دیده است. بنابراین بازدید از این ورزشگاه می‌تواند خاطرات و نوستالژی‌های بسیاری را برای هر یک از ایرانیان به ارمغان بیاورد.

استادیوم آزادی که بخشی از ورزشگاه آزادی است برای میزبانی بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴ ساخته شد و همزمان با همین بازی‌ها در تاریخ ۲۶ مهر سال ۱۳۵۰ افتتاح و گشایش یافت. طراحی و ساخت این ورزشگاه را عبدالعزیز فرمانفرماییان انجام داد. وی که یکی از معماران بین‌المللی است در مورد طراحی استادیوم آزادی گفته است که یکی از استادیوم‌های بلژیک را دیده بود که شبیه به یک کوه آتشفشان بوده و از هر طرف دارای شیب بود و وسط آن سوراخی بوده که استادیوم در وسط آن قرار داشته است. به دلیل علاقه وی به این استادیوم، وی سعی کرده تا استادیوم آزادی را با الهام از آن بسازد. این استادیوم که به آریامهر نام گرفته بود، پس از پیروزی انقلاب اسلامی به استادیوم آزادی تغییر نام داد.

معماری استادیوم

 استادیوم آزادی با استانداردهای بین‌المللی ساخته شده، دارای مساحتی در حدود ۱۴۱ هزار مترمربع جزوی از مجموعه ورزشی آزادی است. مجموعه ورزشی آزادی دارای سالن‌های چندمنظوره، سالن ۱۲ هزار نفره و دریاچه مصنوعی، زورخانه سه گودی، مسجد و سالن ۱۲هزار نفری و استادیوم ۴۰ هزار نفری است. این استادیوم یکی از بی‌نظیرترین ورزشگاه‌های آسیا است. زمین بازی این ورزشگاه از چمن و اطراف آن یک پیست دومیدانی در هشت ردیف از جنس تارتان قرار دارد و در قسمت غربی ورزشگاه و ضلع جنوبی جایگاه ویژه، جایگاه گزارشگران رسانه‌های رسمی و در سمت راست این محل جایگاه خبرنگاران است که دارای ظرفیتی ۸۵ نفره است.

این استادیوم دارای گنجایشی حدود ۹۰ هزار نفر است. که از این تعداد ۳۵ هزار نفر در طبقه پایین و ۵۵ هزار نفر در طبقه بالا و و در حالت فشرده گنجایش ۱۰۰ هزار نفر دارد. استادیوم آزادی بزرگترین ورزشگاه خاورمیانه و چهارمین ورزشگاه در آسیا است. روشنایی زمین و ورزشگاه توسط ۴عدد برج که در شمال غربی، شمال شرقی، جنوب غرب و جنوب شرق ورزشگاه قرار دارند، تامین می‌شود. در بالای این برج‌ها از چراغ‌های گازی و مری کوری و تانگستن هالوژن استفاده شده که سطح نوری برابر ۱۶۵۰ لوکس در سطح زمین تولید می‌کنند.

سیستم صوتی ورزشگاه غیرمتمرکز و برای هر جایگاه ورزشگاه از تعدادی بلندگو استفاده شده است. نمایشگر ورزشگاه به صورت متنی و تک رنگ بود، اما سپس بازسازی و به صورت یک نمایشگر رنگی درآمد و همزمان با بازی ایران-آلمان مورد بهره برداری قرار گرفت. این نمایشگر دارای ابعاد ۷٫۵ در ۲۰ متر و قسمت نمایشگر رنگی ۱۴٫۴ در ۷٫۲۰ متر است. در تاریخ ۲۴ مهرماه ۱۳۸۶ کلنگ استادیوم ۴۰ هزار نفری فوتبال سرپوشیده ویژه بانوان نیز در ضلع شمال غرب دریاچه در این مجموعه به زمین زده شد.

استادیوم آزادی را یکی از ترسناکترین استادیوم‌های ایران نیز می‌دانند، چون سطح مقطع بیضوی شکل دارد، به تماشاگران این امکان را می‌دهد که هر شخصی را در درون زمین هدف بگیرند. به همین دلیل تیم‌های مهمان در ورزشگاه با هراس وارد آن می‌شوند. این استادیوم در حدود ۴۷ سال قدمت دارد. اگر چه این استادیوم در نهایت ۱۰۰ هزار نفر گنجایش دارد، اما از طریق تلوزیون در حدود این نیم قرن برای یکایک مردم ایران و برخی مردم جهان خاطره اجتماعی مشترک ساخته و همین امر سبب شده است که تمای مردم ایران به دلیل داشتن نوستالژی‌های ماندگار به این استادیوم احساس تعلق خاطر ‌کنند.

بدون شک آوردن نام فوتبال در هر جمع ایرانی، نام استادیوم آزادی را به ذهن می‌آورد. این ورزشگاه چه با نام آریامهر و چه آزادی افراد و وقایع مهمی بسیاری را به خود دیده است. از جمله این رویدادها می‌توان به کنسرت خواننده و هنرپیشه معروف آمریکایی در سال ۱۹۷۵ اشاره کرد. همچنین فیلمبرداری فیلم آفساید که برنده خرس نقره‌ای شد در این ورزشگاه انجام شد.

گوشه‌ای از تاریخ فوتبال در استادیوم آزادی

این استادیوم  در سال ۱۹۷۶/۱۳۵۵ در خرداد ماه میزبان مسابقات جام ملت‌های آسیا بود. سفیدپوشان ایران در بازی فینال در مقابل کویت در ۲۳خرداد با تنها گل علی پروین به پیروزی رسیدند. در این زمان پرویز قلیچ‌خانی کاپیتانی تیم ایران را برعهده داشت که در این بازی‌ها توانست برای سومین بار جام زرین آسیا را بالای سر ببرد. در سال ۱۶۷۸ که برابر با چهارم آذرماه ۱۳۵۶ بود در زمانی که ایران در جریانات انقلاب اسلامی و جو تظاهرات‌ها به سر می‌برد و در فضایی امنیتی قرار داشت، ورزشگاه آزادی پر از تماشاگر شد. بازی برگزار شد و تیم ملی ایران در مقابل استرالیابه پیروزی رسید و به جام جهانی آرژانتین راه یافت.

از افراد مشهور و ستارگانی که در استادیوم آزادی حضور پیدا کردند، می‌توان به پله اشاره کرد که با تیم سانتوز و در زمان ۳۰سالگی‌اش وارد استادیوم شد و با تیم منتخب تهران مسابقه داد. همچنین از چهره‌های جهانی دیگری که در این ورزشگاه بازی کرد می‌توان به توستائو نیز اشاره کرد که دیداری دوستانه با پرسئولیس داشت.

برخی بازی‌های تاریخی استادیوم آزادی

بدون شک استادیوم آزادی بهترین و بدترین روزهای خود را در روزهای مسابقات تیم‌های ایرانی پرطرفدار خود از جمله پرسپولیس و استقلال گذرانده است. نوستالژی‌های این ورزشگاه از این روزها بسیار زیاد است که مجال بسیاری می‌طلبد. استادیوم آزادی در سال ۱۳۷۸ بازی را به خود دید که به عنوان پرتماشاگرترین بازی تاریخ فوتبال آسیا نام‌گذاری شد.

این بازی به دلیل ایام محرم از تلوزیون ایران پخش نشد. در این بازی که فینالی جام باشگاه‌های آسیا را داشت تیم دالیان بر استقلال پیروز شد و جام آسیا را از آن خود کرد. یکی دیگر از نوستالژی‌های شاد فوتبالی که ورزشگاه آزادی به خود دید مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۲ بود که در تاریخ دوم شهریورماه سال ۱۳۸۰ تیم ملی ایران با دو گل به یادماندنی علی دایی راه صعود به جام جهانی را برای خود هموار کرد.

از جمله بازیکنان و ستارگان جهانی که بعد از انقلاب در ورزشگاه آزادی بازی کردند، می‌توان به ریوالدو، الیورکان، مارک بوسنیچ، روبرتو دونادونی و... اشاره کرد.

امروزه بسیاری از کارشناسان بر این عقیده‌اند که استادیوم آزادی در خطر آسیب دیدن است و باید خیلی زود مرمت شده و از وارد شدن آسیب جدی و آنی در مورد آن هشدار داده‌اند. برای رفتن به استادیوم تاریخی آزادی می‌توان از طریق مترو و یا اتوبوس اقدام کرد. ایستگاه مترو ورشگاه آزادی مربوط به خط ۵ متروی تهران است که جنب ورزشگاه آزادی است. در کنار ورزشگاه نیز پایانه اتوبوس و تاکسی قرار دارد که از آن نیز می‌توان استفاده کرد. اگر هم دارای وسیله نقلیه شخصی باشید که می‌توانید با خودروی خود بروید و آن را در محل مخصوص پارک ماشین‌ها پارک کنید و با خیال راحت از استادیوم پرخاطره و تاریخی آزادی دیدن کنید.